Notes
Ο Θεμιστοκλής Σοφούλης (1860 –1949) ήταν αρχαιολόγος και πολιτικός, γόνος εύπορης οικογένειας οινεμπόρων. Γεννήθηκε στο Βαθύ της Σάμου και φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, για να συνεχίσει τις σπουδές του στη Γερμανία ειδικευόμενος στην Αρχαιολογία. Παρακαλούθησε μαθήματα στα Πανεπιστήμια του Μονάχου και του Würzburg, από όπου αναγορέυτηκε διδάκτωρ. Με την επιστροφή του στην Ελλάδα το 1885 διορίστηκε έφορος αρχαιοτήτων, ενώ ένα χρόνο αργότερα αναγορεύτηκε υφηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και συμμετείχε σε πλήθος αρχαιολογικών ανασκαφών. Η αποτυχία του να εκλεγεί τακτικός καθηγητής της Αρχαιολογίας τον οδήγησε στην απόφαση να επιστρέψει το 1899 στη γενέτειρά του και να ασχοληθεί με την πολιτική. Η Σάμος στο γύρισμα του 20ού αιώνα ανήκε μεν διοικητικά στην οθωμανική αυτοκρατορεία, αλλά τελούσε υπό ημιαυτόνομο καθεστώς με ηγεμόνα ορθόδοξο, τον οποίο διόριζε η Υψηλή Πύλη. Ο Σοφούλης τέθηκε επικεφαλής του φιλελεύθερου Κόμματος των Προοδευτικών, οι οποίοι επιζητούσαν την ένωση με την ηπειρωτική Ελλάδα. Εξελέγη αρχικά βουλευτής κι έπειτα (το 1902) Πρόεδρος (δηλ. Πρωθυπουργός) στην Εθνοσυνέλευση των Σαμίων. Λόγω των ενωτικών του ιδεών συγκρούστηκε, όμως, τόσο με τη αντιπολίτευση των «Χατζηγιαννικών», όσο και με τον ηγεμόνα Κοπάση. Επέστρεψε στο νησί με επαναστατικό σώμα το 1912 μετά τη δολοφονία του Κοπάση, κήρυξε την ένωση με την Ελλάδα και ανέλαβε προωρινά τη διακυβέρνηση. Δύο χρόνια αργότερα διορίζεται γενικός διοικητής της Μακεδονίας και το 1914 εκλέγεται βουλευτής του Νομού Σάμου. Την περίοδο του Εθνικού Διχασμού τάσσεται στο πλευρό των βενιζελικών και εκφράζει την αντιθεσή του προς το θεσμό της βασιλείας. Το 1924 του ανατέθηκε για πρώτη φορά από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Παύλο Κουντουριώτη η πρωθυπουργία, αλλά η κατάσταση στη χώρα μετά τη Μικρασιατική Κατστροφή τον ανάγκασε σε παραίτηση έπειτα από τρεις μόλις μήνες. Η πολιτική του σταδιοδρομία παραμένει συνδεδεμένη με την πορεία του Κόμματος των Φιλελευθέρων, την ηγεσία του οποίου αναλαμβάνει έπειτα από τη φυγή του Βενιζέλου στη Γαλλία το 1935. Ως αρχηγός κόμματος δείχνει διαλλακτικότητα και απέναντι στο (αριστερό) Παλλαϊκό Μέτωπο και απέναντι στον Ιωάννη Μεταξά, με τον οποίον όμως συγκρούστηκε όταν η δικατορία του εξελίχθηκε σε φασιστικό καθεστώς. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, ο Σοφούλης παρέμεινε στην Αθήνα και συμμετείχε στη αντιστασιακή οργάνωση ΑΑΑ («Αγών, Ανόρθωσις, Ανεξαρτησία») που διατηρούσε επαφές με το συμμαχικό στρατηγείο της Μέσης Ανατολής, αρνήθηκε, όμως, να συνεργαστεί με το ΕΑΜ. Μετά την απελευθέρωση του ανατέθηκε για μία περίοδο η πρωθυπουργία, ενώ παρέμεινε ενεργός στην πολιτική σκηνή καθ΄ όλη τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.